Roczny plan pracy z historii dla klasy II gimnazjum do programu
nauczania „Śladami przeszłości”
Wymagania na poszczególne oceny
Temat
lekcji |
Zagadnienia,
materiał nauczania |
Wymagania na poszczególne oceny |
|||||||||
dopuszczający |
dostateczny |
dobry |
bardzo
dobry |
celujący |
|||||||
Rozdział I: Polska i świat w XII–XIV
wieku |
|||||||||||
1. Wyprawy
krzyżowe |
• przyczyny, przebieg • powstanie zakonów rycerskich • krucjaty na terenie Europy • udział książąt piastowskich |
• poprawnie
posługuje się terminami: krucjata, krzyżowcy, Lewant, zakony rycerskie • prawidłowo
sytuuje na osi czasu okres wypraw krzyżowych • lokalizuje
na mapie Palestynę |
• wymienia
wydarzenia związane z latami: 1095 r., 1096
r. ,1291 r. • wymienia
zakony rycerskie założone podczas krucjat: joannitów, templariuszy • wskazuje co
najmniej jedną przyczynę oraz jeden skutek wypraw krzyżowych • przedstawia
w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami
krzyżowymi |
• omawia przyczyny wypraw krzyżowych • wskazuje na
mapie Królestwo Jerozolimskie • wyjaśnia
specyficzny charakter czwartej krucjaty oraz wymienia skutki zdobycia
Bizancjum przez krzyżowców |
• przedstawia
zasady funkcjonowania zakonów rycerskich • porównuje
uzbrojenie • omawia
pozytywne |
• wskazuje
udział książąt piastowskich w wyprawach |
|||||
2. Polska dzielnicowa |
• postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego • odstąpienie od zasady senioratu • rozdrobnienie dzielnicowe • skutki rozbicia dzielnicowego • przemiany gospodarcze na ziemiach polskich • zmiany terytorialne w okresie rozbicia
dzielnicowego |
• poprawnie posługuje się terminami: statut, senior, princeps • wskazuje na
mapie dzielnicę senioralną • podaje
wydarzenie, które rozpoczęło rozbicie dzielnicowe (testament Bolesława
Krzywoustego 1138 r.) • określa
podstawowe założenia testamentu Bolesława Krzywoustego oraz znaczenie tego
dokumentu |
• wskazuje na
mapie dzielnice Polski: Małopolskę, Wielkopolskę, Mazowsze, Śląsk, Pomorze
Gdańskie, Pomorze Zachodnie • wymienia
synów Bolesława Krzywoustego oraz przyznane im ziemie • omawia
zasadę senioratu i pryncypatu • omawia
przyczyny • przedstawia najważniejsze przemiany gospodarcze w Polsce |
• podaje wydarzenia związane z latami 1180 r. 1227 r. • omawia przyczyny • wymienia
grupy społeczne, które dążyły do przywrócenia jedności państwa polskiego • omawia przemiany gospodarcze na ziemiach polskich – rozwój
osadnictwa i rzemiosła, wydobycie złota, srebra oraz ołowiu, wybudowanie
kopalni soli w Bochni i Wieliczce |
• wskazuje
tereny utracone przez książąt piastowskich w czasie rozbicia dzielnicowego,
m.in. Pomorze Szczecińskie, ziemię lubuską, drohiczyńską i chełmińską • przedstawia
zagadnienie rozbicia dzielnicowego jako zjawiska w rozwoju państwa feudalnego • wyjaśnia
przyczyny dążeń zjednoczeniowych poszczególnych grup społecznych |
• porównuje
rozbicie dzielnicowe |
|||||
3. Mongołowie |
• podboje Czyngis- • budowa imperium mongolskiego • podbój Rusi • najazd Tatarów • rozpad imperium mongolskiego |
• wskazuje na
mapie zasięg terytorialny państwa Mongołów • podaje wiek
podbojów Czyngis-chana • wymienia co
najmniej jeden skutek najazdu tatarskiego na Polskę |
•
wymienia i wskazuje na mapie tereny • przedstawia
dokonania postaci: Czyngis-chana, Henryka Pobożnego • podaje rok bitwy pod Legnicą – 1241 • określa przyczyny rozpadu imperium mongolskiego • poprawnie
posługuje się terminami: jarłyk, haracz, chan |
• podaje rok bitwy nad rzeką Kałką – 1223 • opisuje zasady organizacji państwa mongolskiego • wskazuje przyczyny • szczegółowo omawia |
• wyjaśnia
skutki najazdów tatarskich na państwa europejskie • określa
przyczyny sukcesów militarnych Mongołów •
charakteryzuje stosunek Europejczyków • wyjaśnia pochodzenie określenia Tatarzy |
|
|||||
4. Sprowadzenie Krzyżaków |
• północno-wschodni sąsiedzi Polski w XIII w.:
Prusowie • sprowadzenie Krzyżaków do Polski • założenie i rozwój państwa zakonnego • podbój • budowa Malborka |
• prawidłowo posługuje się terminami: zakon krzyżacki, komtur, wielki
mistrz • podaje rok sprowadzenia Krzyżaków do Polski –1226 • wskazuje na mapie tereny państwa krzyżackiego • podaje podstawową przyczynę sprowadzenia Krzyżaków do Polski |
• omawia
rozwój terytorialny państwa zakonnego • wymienia
plemiona podbite przez Krzyżaków: Prusów • podaje
korzyści • wskazuje na mapie Malbork • charakteryzuje postać Konrada Mazowieckiego |
• przedstawia genezę
powstania zakonu krzyżackiego • wyjaśnia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski • wymienia
przyczyny sukcesów militarnych • omawia okoliczności
zajęcia przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego |
• omawia
etapy budowy państwa zakonnego •
charakteryzuje zamek • wskazuje,
jaki wpływ mieli rycerze zakonni • wyjaśnia znaczenie pojęcia komturia |
|
|||||
5. Zjednoczenie państwa polskiego |
• skutki rozbicia dzielnicowego • tendencje integracyjne wśród książąt piastowskich • próby zjednoczenia ziem polskich podejmowane przez
książąt śląskich, Przemysła II oraz Wacława II • przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego
koronacja • zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków • początek konfliktu |
• wymienia
przynajmniej jedną przyczynę zjednoczenia ziem polskich • wskazuje na
mapie zasięg terytorialny państwa Władysława Łokietka • prawidłowo określa wiek wydarzeń, które pojmuje jako proces |
• poprawnie posługuje się terminami: starosta, grosz praski • podaje lata wydarzeń: koronacja Przemysła
II – (1295), Wacława II (1300), Władysława Łokietka (1320) • przedstawia
przyczyny podejmowania prób zjednoczenia ziem polskich • wymienia
książąt piastowskich dążących do połączenia ziem polskich: Henryka Probusa, Przemysła II, Władysława Łokietka • omawia
znaczenie koronacji Władysława Łokietka w Krakowie dla integracji państwa
polskiego • opisuje próby odzyskania przez Władysława Łokietka Pomorza
Gdańskiego |
• wskazuje • wymienia tereny
wchodzące w skład państwa polskiego za panowania Przemysła
II, Wacława II i Władysława Łokietka • omawia konflikty państwa polskiego • prezentuje dokonania Władysława Łokietka • przedstawia okoliczności i przebieg bitwy pod Płowcami |
• omawia
zmiany gospodarcze • opisuje
przyczyny • określa
rolę Polski na arenie międzynarodowej • wyjaśnia znaczenie sojuszy zawartych przez Polskę z Danią i Węgrami |
|
|||||
6. Państwo Kazimierza Wielkiego |
• odbudowa Królestwa Polskiego za czasów Kazimierza
Wielkiego • reformy gospodarcze (prawna, skarbowa, monetarna)
przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego • założenie Akademii Krakowskiej • dyplomatyczne rozwiązanie konfliktów z Krzyżakami i
Czechami • ekspansja terytorialna Polski na tereny Rusi
Halickiej • śmierć Kazimierza Wielkiego – koniec dynastii
Piastów |
• poprawnie posługuje się terminami: przywilej składu, prawo przymusu
drogowego, poradlne • wie, kim był i czym zasłynął Kazimierz Wielki • wskazuje na
mapie państwo Kazimierza Wielkiego |
• podaje wydarzenia związane z datami: 1335 r., 1343
r., 1364 r., 1370 r. • charakteryzuje politykę zagraniczną Kazimierza
Wielkiego • określa przyczyny i skutki ekspansji na tereny Rusi
Halickiej • wymienia
reformy gospodarcze wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego • omawia
wkład Kazimierza Wielkiego |
• podaje lata i omawia związane z nimi wydarzenia:
1366 r. • opisuje
działania dyplomatyczne Kazimierza Wielkiego mające na celu zakończenie
sporów z Czechami i Krzyżakami • omawia
reformy wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego • przedstawia
rozwój terytorialny państwa Kazimierza Wielkiego |
• wskazuje
cele polityki Kazimierza Wielkiego związane z umacnianiem pozycji państwa
polskiego •
charakteryzuje znaczenie podboju Rusi Halickiej dla rozwoju gospodarczego
państwa polskiego • prezentuje politykę
Kazimierza Wielkiego wobec Żydów • podaje
przykłady miejscowości, w których wybudowano Orle Gniazda |
|
|||||
7. Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądał piastowski
orzeł? |
• legendy związane • najstarsze podobizny orła i związane z nimi
kontrowersje • wizerunki orła na monetach książąt piastowskich • rozpowszechnienie znaku orła za czasów Władysława
Łokietka • inne symbole, które miały szansę znaleźć się w
godle państwa polskiego |
|
|
|
• wymienia
najstarsze przekazy źródłowe dotyczące orła jako symbolu państwowego • podaje
przykłady źródeł materialnych z wizerunkiem orła, np. monety i pieczęcie • wyjaśnia
genezę symbolu orła przedstawioną w kronice Jana Długosza |
• wymienia
książąt, którzy od połowy • przedstawia inne znaki używane przez władców piastowskich jako
symbole państwowe, np. lwa, gryfa, smoka |
|||||
Rozdział II: Społeczeństwo średniowiecza |
|||||||||||
1. System feudalny |
• społeczeństwo feudalne • podział społeczeństwa na stany • kultura rycerska i dworska • narodziny monarchii stanowej w Polsce |
• poprawnie posługuje się terminami: senior, wasal, lenno, hołd lenny,
system feudalny, stan • określa powiązania tworzące drabinę feudalną społeczeństwa
średniowiecznego • wymienia stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopów • przedstawia przebieg hołdu lennego oraz pasowania na rycerza |
• poprawnie posługuje się terminami: suzeren, społeczeństwo
stanowe, monarchia patrymonialna • wyjaśnia
zasady funkcjonowania systemu feudalnego • omawia
pozycję prawną i majątkową stanu rycerskiego • podaje
cechy charakterystyczne kultury rycerskiej |
• tłumaczy,
na czym polegała zasada „Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem” • przedstawia
pozycję społeczną duchowieństwa, rycerstwa, chłopów i mieszczan •
charakteryzuje monarchię stanową |
• wyjaśnia mechanizmy powstania i funkcjonowania
systemu feudalnego • na
przykładzie państwa polskiego zjednoczonego przez Władysława Łokietka
przedstawia cechy monarchii stanowej • omawia
różnice pomiędzy monarchią patrymonialną |
|
|||||
2. Życie średniowiecznej wsi |
• wieś we wczesnym średniowieczu • zmiany w rolnictwie • kolonizacja na prawie niemieckim • lokacja osad wiejskich • życie codzienne mieszkańców średniowiecznej wsi • układ przestrzenny wsi w średniowieczu • pochodzenie nazw miejscowości |
• poprawnie posługuje się terminami: lokacja, sołtys,
dwupolówka, trójpolówka • podaje
przyczyny rozwoju kolonizacji wiejskiej |
• poprawnie
posługuje się terminami: ława, wolnizna metoda wypaleniskowa • wymienia
wynalazki w XII –XIV w. • omawia
etapy zakładania wsi na prawie niemieckim •
charakteryzuje zajęcia |
• wymienia obowiązki i uprawnienia sołtysa i wyjaśnia
jego specyficzną rolę w osadzie • wyjaśnia,
dlaczego trójpolówka była skuteczniejszą metodą uprawy ziemi niż dwupolówka i
gospodarka wypaleniskowa |
• przedstawia
znaczenie kolonizacji wiejskiej dla rozwoju gospodarczego Polski • tłumaczy
pochodzenie nazw miejscowości, takich jak Środa, Piątek, Wola, Piekary,
Kowale • porównuje lokacje na prawie polskim i niemieckim |
|
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Jaka wiedza kryje się w
pieczęciach? |
• znaczenie pieczęci jako źródła historycznego • najstarsze pieczęcie używane przez władców polskich • funkcja pieczęci jako sposobu uwiarygodnienia
dokumentu • geneza i znaczenie bulli |
|
|
|
• omawia rolę
pieczęci jako źródła historycznego • podaje
przykłady zastosowania pieczęci majestatycznej |
• tłumaczy
znaczenie symboli przedstawianych na pieczęciach • określa
czas powstania najstarszych pieczęci używanych przez władców polskich • wyjaśnia znaczenie badań archeologicznych dla datowania oraz analizy
średniowiecznych pieczęci |
|||||
3. Średniowieczne miasto i jego mieszkańcy |
• rozwój miast • układ przestrzenny miasta w średniowieczu • struktura organizacji rzemieślniczej – cechu • życie codzienne w średniowiecznym mieście |
• poprawnie posługuje się terminami: patrycjat,
pospólstwo, plebs, rada miejska, burmistrz, ława, cech, czeladnik • wymienia
warstwy społeczne w miastach średniowiecznych • przedstawia warunki życia codziennego w średniowiecznym mieście |
• tłumaczy,
na czym polegała lokacja miasta na prawie magdeburskim • wyjaśnia,
jakie funkcje pełniły w średniowiecznym mieście: ratusz, pręgierz, rynek,
targowisko, mury • podaje
elementy obronne średniowiecznego miasta • określa
rolę miast |
• porównuje życie codzienne mieszczan • omawia
kompetencje wójta, rady miejskiej |
• wyjaśnia,
co oznaczało powiedzenie: „Powietrze miejskie czyni wolnym” • porównuje rolę i znaczenie miast polskich i europejskich w
średniowieczu • charakteryzuje znaczenie hanzy bałtyckiej dla tego regionu |
|
|||||
4. Kościół w
średniowieczu |
• zróżnicowanie stanu duchownego • zakony benedyktynów i cystersów oraz ich rola w
społeczeństwie średniowiecznym • wpływ Kościoła na średniowieczną kulturę • założenie zakonów żebraczych • ruchy heretyckie funkcjonujące • kryzys papiestwa • sobór w Konstancji |
• poprawnie posługuje się terminami: duchowieństwo, benedyktyni,
cystersi, ruchy heretyckie, inkwizycja, zakony żebracze • wskazuje na
mapie najpopularniejsze • wyjaśnia wyrażenie „benedyktyńska praca” |
• podaje lata soboru • przedstawia
dokonania postaci: św. Benedykta z Nursji, św.
Franciszka • wymienia
średniowieczne ruchy heretyckie: waldensów • określa
rolę Kościoła |
• określa
przyczyny • uzasadnia,
dlaczego działalność ruchów heretyckich wywołała sprzeciw Kościoła •
charakteryzuje poglądy wyznawane przez albigensów i waldensów • wymienia
najstarsze ośrodki zakonne na ziemiach polskich • wskazuje na
mapie tereny europejskie, na których organizowano |
• charakteryzuje sytuację materialną duchowieństwa w
średniowieczu i wskazuje źródła majątku Kościoła • wyjaśnia
wpływ zakonów na gospodarkę i kulturę • porównuje
zakony żebracze z zakonami rycerskimi oraz tłumaczy ich rolę |
|
|||||
5. Kultura i nauka wieków średnich |
• uniwersalny charakter kultury średniowiecznej • średniowieczne wzorce osobowe: asceta, rycerz,
władca • rola łaciny jako międzynarodowego języka
dyplomacji, nauki i kultury • edukacja i uniwersytety w średniowieczu |
• poprawnie posługuje
się terminami: uniwersytet, scholastyka, sztuki wyzwolone • wymienia
średniowieczne wzorce osobowe: ascety, rycerza, władcy • określa obszary kultury, na które miał wpływ Kościół |
• przedstawia
dokonania św. Tomasza z Akwinu • wyjaśnia,
dlaczego kultura średniowiecza określana jest mianem uniwersalnej • omawia
znaczenie łaciny w średniowiecznej Europie • wskazuje wpływ Kościoła na rozwój architektury i sztuki |
• charakteryzuje
średniowieczne wzorce osobowe • przedstawia postacie, które w kulturze europejskiej uznaje się • omawia cechy charakterystyczne kultury rycerskiej, dworskiej |
• określa
rolę kobiet • wymienia
pierwsze europejskie uniwersytety • ocenia znaczenie działalności ojców Kościoła i św. Tomasza z Akwinu |
|
|||||
6. W cieniu kościołów i zamków |
• architektura średniowiecznej Europy • cechy charakterystyczne architektury, malarstwa • sztuka polskiego średniowiecza • średniowieczna rzeźba i zdobnictwo |
• wymienia
przykładowe zabytki romańskie i gotyckie na ziemiach polskich, w tym w swoim
regionie • wymienia cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego i gotyckiego |
• poprawnie posługuje
się terminami: portal, prezbiterium, przypora, inicjał, miniatura, Biblia pauperum • posługując
się mapą wskazuje miejsca najsłynniejszych zabytków architektury romańskiej • wyjaśnia, w
jaki sposób kopiowano i ozdabiano księgi w średniowieczu |
• porównuje styl
romański ze stylem gotyckim • wskazuje na mapie państwa, w których znajduje się najwięcej zabytków
romańskich • podaje
przykłady średniowiecznych budowli świeckich • tłumaczy rolę Kościoła
w rozwoju architektury |
• wyjaśnia
genezę architektury romańskiej • omawia
znaczenie Biblii pauperum
dla upowszechniania zasad religii chrześcijańskiej • tłumaczy, dlaczego polskie budownictwo w stylu romańskim nie
rozwinęło się w tak wysokim stopniu jak w Europie Zachodniej |
|
|||||
Tajemnice sprzed wieków – O czym opowiadają
średniowieczne katedry ? |
• symbolika średniowiecznych katedr • katedra w Chartres |
|
|
|
• wyjaśnia symbolikę
średniowiecznych katedr • wskazuje cechy stylu gotyckiego na przykładzie katedry w Chartres |
|
|||||
Rozdział III: U schyłku średniowiecza |
|||||||||||
1. Unia Polski |
• panowanie Andegawenów w Polsce • przywilej koszycki • sytuacja na Litwie przed zawarciem unii • unia polsko-litewska • znaczenie chrystianizacji Litwy na arenie
międzynarodowej • unia w Wilnie i Horodle |
• poprawnie posługuje się terminami: przywilej, unia, unia personalna,
bojarzy • wymienia postanowienia unii w Krewie i Horodle • wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie,
państwo zakonu krzyżackiego, Węgry |
• wymienia wydarzenia związane z latami: 1374 r.,
1385 r., 1401 r., 1413 r. • przedstawia
dokonania postaci: Mendoga, Ludwika Andegaweńskiego, Giedymina, Jadwigi,
Władysława Jagiełły, Witolda • na
podstawie drzewa genealogicznego wskazuje pokrewieństwo między Piastami,
Andegawenami i Jagiellonami • podaje
przyczyny i skutki wstąpienia Władysława Jagiełły na tron polski |
• omawia
okoliczności wstąpienia na polski tron Ludwika Andegaweńskiego • opisuje okoliczności zawarcia unii polsko- • wyjaśnia,
dlaczego unia polsko-litewska była odnawiana w Wilnie • wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające |
• charakteryzuje sytuację Polski i Litwy w drugiej
połowie XIV w. • przedstawia rozwój terytorialny i polityczny
państwa litewskiego w XIII • ocenia
panowanie Jadwigi i Władysława Jagiełły • opisuje skutki unii |
• ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej na tle
sytuacji międzynarodowej • porównuje unię polsko-litewską |
|||||
2. Wielka wojna |
• przyczyny wybuchu wielkiej wojny • bitwa pod Grunwaldem i jej znaczenie • pokój toruński • rola konfliktu polsko- • postanowienia soboru w Konstancji |
• wyjaśnia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim • podaje wydarzenia
związane z latami: 15 lipca 1410 r., 1411 r,
1414–1418 • wymienia postanowienia pokoju toruńskiego z 1411 r. |
• przedstawia
dokonania postaci: Ulricha von Jungingena, Zawiszy Czarnego, Mikołaja Trąby,
Pawła Włodkowica • wskazuje na
mapie Czerwińsk, Grunwald, Malbork, Toruń • wymienia skutki wielkiej wojny z Krzyżakami • omawia
udział Polaków na soborze w Konstancji |
• przedstawia
przebieg działań wojennych • omawia
przebieg bitwy pod Grunwaldem |
• charakteryzuje sytuację państwa polsko-litewskiego
na przełomie XIV i XV w. • opisuje
uzbrojenie lekkiej jazdy litewskiej biorącej udział w bitwie pod Grunwaldem • ocenia
udział Pawła Włodkowica w obradach soboru w Konstancji • wymienia
najważniejsze tezy przedstawione przez Pawła Włodkowica na soborze |
• wymienia
podstawowe elementy uzbrojenia rycerzy |
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan
Matejko? |
• okoliczności powstania obrazu Jana Matejki „Bitwa
pod Grunwaldem” • ukryte znaczenie • losy dzieła w czasie |
|
|
|
• omawia
okoliczności powstania obrazu „Bitwa pod Grunwaldem” • opisuje
przedstawione na obrazie sceny pod względem zgodności z prawdą historyczną |
•
charakteryzuje symboliczne znaczenie dzieła • wyjaśnia,
dlaczego Niemcom w czasie • ocenia postawę profesora Władysława Woydy i jego wkład |
|||||
3. Europa Zachodnia w XIV i XV wieku |
• epidemia dżumy • przyczyny, najważniejsze wydarzenia i skutki wojny
stuletniej • ruchy heretyckie i ich przedstawiciele • powstania ludowe • wprowadzenie broni palnej i wzrost znaczenia armii
zaciężnej |
• podaje lata wydarzeń:
1337–1453 – wojna stuletnia • tłumaczy pojęcie „czarna śmierć” • wskazuje na mapie państwa biorące udział w wojnie stuletniej • przedstawia co najmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojny
stuletniej |
• przedstawia
dokonania postaci: Joanny d’Arc, Jana Husa, Johna
Balla, Johna Wiklefa, Jana Żiżki • podaje
niektóre skutki epidemii dżumy w XIV w. • wymienia
powstania ludowe, które wybuchły na terenie Francji i Anglii w XIV i XV w. • wyjaśnia
skutki wprowadzenia broni palnej i armii zaciężnej • omawia główne założenia husytyzmu |
• wskazuje na mapie
główne kierunki rozprzestrzeniania się „czarnej śmierci” • omawia skutki epidemii dżumy • wymienia przyczyny • wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się walki podczas wojny
stuletniej oraz buntów chłopskich |
• omawia
przyczyny wystąpień ludowych •
charakteryzuje nowe techniki walki wprowadzone w XV w.: zastosowanie broni
palnej, walka taborem, uformowanie armii zaciężnej • przedstawia
przyczyny • wyjaśnia, dlaczego Jana Husa spalono na stosie |
• określa wpływ
husytyzmu dla rozwoju Europy • |
|||||
4. Nowe potęgi w Europie Wschodniej |
• rozwój terytorialny Polski i Litwy • wzrost znaczenia Moskwy • ekspansja imperium osmańskiego w Europie • bitwa pod Warną • upadek Konstantynopola |
• podaje lata wydarzeń: • poprawnie posługuje
się terminami: sułtan, janczarzy, car • wskazuje na mapie: imperium osmańskie, Konstantynopol, Warnę,
Wielkie Księstwo Moskiewskie |
• przedstawia
dokonania postaci: Władysława III Warneńczyka, Jana Hunyadyego,
Dymitra Dońskiego, Iwana III Srogiego, Iwana IV Groźnego • wyjaśnia skutki zdobycia Konstantynopola przez Turków • określa rolę rozwoju państwa moskiewskiego dla tego regionu |
• wymienia czynniki,
które decydowały o sile militarnej imperium tureckiego • wskazuje na
mapie kolejne ziemie podbijane przez Turków w Europie • omawia przebieg bitwy pod Warną |
• porównuje
oddziały janczarów z oddziałami piechoty europejskiej • uzasadnia,
dlaczego upadek Konstantynopola jest uznawany za jedną • wyjaśnia, z
jakiego powodu po klęsce Konstantynopola wyznawcy prawosławia zaczęli nazywać
Moskwę trzecim Rzymem • ocenia konsekwencje, jakie miały dla Polski i Litwy powstanie
imperium osmańskiego oraz zjednoczenie ziem ruskich |
|
|||||
5. Wojna trzynastoletnia |
• znaczenie powstania Związku Jaszczurczego • przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej • przebieg działań wojennych w latach 1454–1466 • postanowienia drugiego pokoju toruńskiego • skutki wojny trzynastoletniej |
• określa ramy czasowe wojny trzynastoletniej • wskazuje podstawową przyczynę wybuchu konfliktu • poprawnie posługuje się terminem stan szlachecki • wskazuje na
mapie ziemie przyłączone do Polski |
• zna wydarzenia związane z latami: 1440 r., 1454 r.,
1462 r., 1466 r. • przedstawia
dokonania postaci: Jana Bażyńskiego, Piotra Dunina, Kazimierza Jagiellończyka • wymienia
przyczyny • omawia znaczenie armii zaciężnej w wojnie trzynastoletniej |
• omawia poszczególne etapy wojny trzynastoletniej • wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny
trzynastoletniej • podaje
nazwy ziem odzyskanych przez Królestwo Polskie na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r. |
• wyjaśnia, dlaczego szlachta i mieszczanie
mieszkający w Prusach dążyli do przyłączenia ich ziem do Polski • porównuje
działania wielkiej wojny z zakonem prowadzonej przez Władysława Jagiełłę do
działań zbrojnych prowadzonych podczas wojny
trzynastoletniej • omawia
zmiany, które zaszły w sytuacji międzynarodowej Polski po wojnie
trzynastoletniej • ocenia znaczenie przywilejów nadanych |
• ocenia znaczenie
wydarzeń wojny trzynastoletniej na tle sytuacji politycznej |
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądały działania
średniowiecznych szpiegów? |
• działalność średniowiecznych szpiegów • polscy i krzyżaccy szpiedzy w średniowieczu • sposób szyfrowania wiadomości |
|
|
|
• omawia
główne zadania średniowiecznych szpiegów •
charakteryzuje średniowieczne sposoby szyfrowania wiadomości • wyjaśnia,
jak werbowano • wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich |
• wyjaśnia,
jak werbowano • wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich i krzyżackich |
|||||
6. Kultura późnego średniowiecza |
• rozkwit kultury polskiej • wybitni polscy uczeni średniowiecza i ich dokonania • najważniejsze osiągnięcia polskiej architektury i sztuki gotyckiej • twórczość rzeźbiarska Wita Stwosza |
• wymienia
najsłynniejsze przykłady sztuki gotyckiej • wie, kim był i czym zasłynął Wit Stwosz oraz Mikołaj Kopernik |
• przedstawia dokonania postaci: Wita Stwosza,
Marcina Króla, Wojciecha z Brudzewa, Mikołaja Kopernika, Pawła Włodkowica,
Jana Ostroroga • omawia
znaczenie odnowienia Akademii Krakowskiej w 1400 r. • wyjaśnia, dlaczego okres panowania Kazimierza Jagiellończyka
nazywany jest złotą jesienią polskiego średniowiecza • potrafi
wymienić przykłady budowli w stylu gotyckim w swoim regionie |
• wskazuje na mapie tereny, na których powstało najwięcej budowli w
stylu gotyckim •porównuje rozwój kultury polskiej z kulturą europejską • wyjaśnia na czym polega specyfika sztuki i literatury polskiej
omawianego okresu •wymienia czas
powstania oraz twórców znanych w regionie budowli |
• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby średniowiecznej
na przykładzie piety i Pięknej Madonny • wyjaśnia,
na czym polega wartość historyczna i kulturowa ołtarza Wita Stwosza • omawia
dokonania sławnych absolwentów Akademii Krakowskiej • samodzielnie
dociera do informacji dotyczących kultury późnego średniowiecza w swoim
regionie (np. przy realizacji projektu) |
• charakteryzuje osiągnięcia kultury późnego
średniowiecza |
|||||
Rozdział IV: Narodziny nowożytnego świata |
|||||||||||
1. Cywilizacje Ameryki |
• cywilizacje Ameryki prekolumbijskiej • osiągnięcia naukowo- -techniczne oraz sztuka Olmeków, Majów, Azteków |
• wskazuje na mapie
tereny zamieszkałe przez Azteków, Majów i Inków • wymienia najważniejsze ośrodki cywilizacyjne rdzennych mieszkańców
Ameryki • wskazuje podstawowe osiągnięcia cywilizacyjne kultur
prekolumbijskich |
• omawia najważniejsze osiągnięcia techniczne cywilizacji
prekolumbijskich |
• porównuje poziom rozwoju cywilizacji prekolumbijskich • wskazuje cechy charakterystyczne sztuki prekolumbijskiej |
• uzasadnia, dlaczego Majowie są określani przez
niektórych uczonych Grekami Ameryki |
• omawia
funkcjonowanie poczty i sieci dróg w państwie Inków • przedstawia system
wierzeń Azteków |
|||||
2. Wielkie odkrycia geograficzne |
• rozwój nauki i techniki • sytuacja gospodarcza i społeczna na kontynencie europejskim w XV w. • utrudnienia w handlu • poszukiwanie morskiej drogi do Indii • odkrycia żeglarzy portugalskich • nawiązanie przez Europejczyków bezpośrednich
kontaktów handlowych z Afryką i Indiami • wyprawa Krzysztofa Kolumba i znaczenie odkrycia
Ameryki • wyprawa Ferdynanda Magellana dookoła świata • układ w Tordesillas |
• podaje wydarzenia związane z latami:1492 r., 1498 r., 1519–22 r. • wymienia nazwiska głównych odkrywców z XV i XVI w. • wskazuje na
mapie szlaki wypraw najważniejszych odkrywców – Krzysztofa Kolumba, Vasco da
Gamy, Ferdynanda Magellana |
• przedstawia
dokonania postaci: Henryka Żeglarza, Bartłomieja Diaza,
Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana • poprawnie posługuje się terminami: astrolabium, karawela, kompas,
busola • wymienia co najmniej dwie przyczyny wielkich odkryć geograficznych |
• opisuje przebieg
wypraw wielkich odkrywców: Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda
Magellana • wyjaśnia, dlaczego Hiszpania i Portugalia miały największy udział w
wielkich odkryciach geograficznych • przedstawia dokonania postaci: Ameriga Vespucciego, Paola
Toscanellego • szczegółowo omawia przyczyny wielkich odkryć geograficznych |
• omawia
zasługi, jakie mieli dla rozwoju żeglarstwa Henryk Żeglarz, Ferdynand
Aragoński • omawia postanowienia traktatu w Tordesillas i jego skutki •
charakteryzuje organizację wypraw odkrywczych oraz zasady organizacji kolonii • ocenia,
jaki wpływ na odkrycia geograficzne miał rozwój kartografii i nawigacji |
|
|||||
3. Skutki wielkich odkryć |
• podbój Ameryki przez konkwistadorów • zagłada Indian • zniszczenie dorobku kulturalnego ludów Ameryki • wzajemne wpływy cywilizacyjne pomiędzy Europą a
nowo odkrytym kontynentem • skutki odkryć geograficznych |
• poprawnie posługuje się terminem: konkwistador • wymienia skutki odkryć geograficznych dla rdzennych mieszkańców
Ameryki • wskazuje wpływ odkryć na rozwój Europy nowożytnej |
• omawia dokonania postaci: Ferdynanda Corteza,
Francisca Pizarra, Montezumy, Atahualpy • przedstawia
następstwa odkryć geograficznych dla gospodarki Europy • wskazuje na mapie szlaki handlowe tworzące tzw. złoty trójkąt • posługuje się pojęciami: rewolucja cen, dualizm ekonomiczny |
• wymienia etapy
podboju państwa Azteków i Inków • wyjaśnia przyczyny
powstania kolonii • wskazuje na mapie
tereny zajęte przez Hiszpanów |
•
charakteryzuje wymianę handlową pomiędzy Ameryką, Europą i Afryką na szlaku
tzw. złotego trójkąta • podaje
przyczyny zmniejszenia się liczby rdzennych mieszkańców Ameryki w XVI w. • omawia funkcjonowanie europejskich kolonii |
|
|||||
4. Gospodarka |
• zmiany w gospodarce europejskiej wywołane
odkryciami geograficznymi • nowe środki płatnicze – weksle i banknoty • kompanie handlowe i ich rola w XVII i na początku
XVIII w. • powstanie nowych form produkcji: praca nakładcza i
manufaktura • początki gospodarki kapitalistycznej • niewolnictwo i jego rola w gospodarce kolonialnej |
• wyjaśnia, kim byli korsarze • omawia model dualizmu • poprawnie posługuje się terminami: kompania handlowa, praca
nakładcza, manufaktura, kapitalizm |
• wymienia
najważniejsze zmiany gospodarcze spowodowane odkryciami geograficznymi,
m.in.: rozwój handlu, zwiększenie produkcji, zmiany w rolnictwie • tłumaczy,
na czym polegała praca nakładcza • omawia znaczenie założenia kompanii handlowych dla rozwoju wymiany
towarowej między Europą a Afryką, Azją i Ameryką |
• omawia zmiany, jakie
zaszły w handlu w wyniku odkryć geograficznych • charakteryzuje
podział gospodarczy kontynentu europejskiego: państwa • wyjaśnia przyczyny
wprowadzenia pracy nakładczej |
• przedstawia
zmiany • wymienia
korzyści, jakie niosło za sobą wprowadzenie do użytku weksli i banknotów • tłumaczy znaczenie określenia, że gospodarka \w epoce kolonialnej zaczęła mieć charakter globalny |
|
|||||
5. Kultura odrodzenia w Europie |
• idea humanizmu i nawiązania do antyku • wynalazek druku i jego wpływ na rozpowszechnienie
się idei odrodzenia • rola Włoch • główne ośrodki odrodzenia w Europie • działalność i osiągnięcia Leonarda da Vinci • przedstawiciele renesansu: Michał Anioł i Erazm z
Rotterdamu • zmiany w nauce |
• wymienia najsłynniejsze postacie odrodzenia: Mikołaja Kopernika,
Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Galileusza • poprawnie posługuje się terminami: mecenas, renesans, odrodzenie,
humanizm • określa, w którym państwie narodził się renesans • wymienia cechy charakterystyczne architektury renesansu |
• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Kopernika,
Leonarda da Vinci, Galileusza, Giordana Bruna, Michała Anioła, Erazma z
Rotterdamu, Jana Gutenberga • tłumaczy znaczenie wynalezienia druku dla rozwoju renesansowej nauki • podaje
przykłady dzieł artystów epoki odrodzenia • podaje przykłady inspiracji sztuką antyczną w architekturze i
dziełach renesansowych artystów |
• wyjaśnia sens stwierdzenia:
„Człowiekiem jestem • podaje
tytuły najsłynniejszych dzieł włoskiego renesansu • wymienia najsłynniejszych mecenasów włoskiego odrodzenia |
• omawia rolę
uniwersytetów w rozwoju nauki w odrodzeniu • tłumaczy, na czym polegał mecenat • wskazuje podobieństwa oraz różnice pomiędzy sztuką średniowiecza •
charakteryzuje humanizm jako nowy nurt w filozofii |
|
|||||
6. Nowe wyznania w Europie |
• Kościół na początku XVI w. • przyczyny reformacji • główne nurty ruchu reformacyjnego i ich twórcy • anglikanizm – przyczyny i przebieg reformacji w Anglii • przebieg ruchu reformacyjnego – dysputy,
prześladowania |
• podaje
wydarzenie • określa,
kim był i czym zasłynął Marcin Luter i Jan Kalwin • prawidłowo
stosuje pojęcia: odpust, protestantyzm |
• omawia wydarzenia związane z latami: • podaje główne tezy głoszone przez Marcina Lutra i Jana Kalwina • poprawnie
posługuje się terminami: symonia, nepotyzm, reformacja, luteranizm,
kalwinizm, arianie • wymienia
główne przyczyny i skutki reformacji • prezentuje
główne nurty ruchu reformacyjnego |
• wskazuje na mapie państwa, w których reformacja miała największy
zasięg • przedstawia
dokonania postaci: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII •
charakteryzuje wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm • przedstawia
gospodarcze skutki ruchu reformacyjnego |
• wyjaśnia,
kim byli arianie • omawia
organizację kościołów protestanckich • tłumaczy
znaczenie zasady „czyj kraj, tego religia” • ocenia, jaki wpływ na rozpowszechnienie idei reformacji miało
wynalezienie druku |
• dostrzega wpływ
reformacji na umocnienie władzy państwowej w niektórych krajach
protestanckich |
|||||
7. Kontrreformacja |
• postanowienia soboru trydenckiego • cele i sposób działania jezuitów • zmiany w Kościele katolickim • wojna trzydziestoletnia |
• podaje rok
zwołania soboru trydenckiego – 1545 • wymienia podstawowe założenia kontrreformacji • wymienia przynajmniej dwie zmiany wprowadzone |
• poprawnie posługuje się terminami: inkwizycja, indeks ksiąg
zakazanych, jezuici, nuncjusz, kongregacja • omawia
główne zasady działalności zakonu jezuitów • porównuje
wnętrze zboru protestanckiego • wymienia
zmiany wprowadzone w Kościele katolickim w wyniku soboru trydenckiego • przedstawia przyczyny |
• opisuje sytuację • wymienia zadania
inkwizycji w walce • wyjaśnia, w jakim celu sporządzono indeks ksiąg zakazanych • przedstawia postać Ignacego Loyoli |
• omawia
reformy wprowadzone w Kościele katolickim po soborze trydenckim •
charakteryzuje ideologiczne założenia wystroju wnętrz zboru protestanckiego i
kościoła katolickiego • ocenia rolę
jezuitów • omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny trzydziestoletniej |
•zna pojęcie reforma
katolicka, potrafi wyjaśnić różnicę pomiędzy pojęciami: kontrreformacja |
|||||
Rozdział V: Rzeczpospolita w XVI wieku |
|||||||||||
1. Początki demokracji szlacheckiej |
• przywileje szlacheckie • ekonomiczne podstawy demokracji szlacheckiej • znaczenie konstytucji Nihil novi • instytucje demokracji szlacheckiej – sejm walny i
sejmiki • reformy związane z ruchem egzekucyjnym |
• prawidłowo stosuje pojęcia: magnateria i szlachta średnia, sejm
walny, sejmiki, poseł, przywilej • wyjaśnia, czym była egzekucja praw i dóbr • wymienia trzy stany sejmujące |
• poprawnie posługuje się terminami: szlachta
zagrodowa, gołota, senat, instrukcje poselskie, izba poselska, marszałek, veto, hetman, ruch egzekucyjny,
królewszczyzny • omawia
najważniejsze przywileje szlacheckie •
charakteryzuje różnorodność stanu szlacheckiego • przedstawia
etapy kształtowania się ustroju demokracji szlacheckiej |
• poprawnie posługuje się terminami: konstytucje
sejmowe, podskarbi, kanclerz, sejm walny • przedstawia genezę
stanu szlacheckiego • wyjaśnia zasady
działalności ruchu egzekucyjnego • przedstawia
funkcjonowanie sejmu walnego • wyjaśnia, czym było
wojsko kwarciane |
• ocenia
znaczenie przywilejów szlacheckich • omawia
pozycję gospodarczą i polityczną szlachty polskiej w XVI w. • porównuje
sytuację polityczną i majątkową średniej szlachty z pozycją gołoty • charakteryzuje przebieg obrad sejmiku szlacheckiego |
• porównuje ustrój
Rzeczpospolitej XVI w. do ustrojów innych krajów europejskich |
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Jak obradowano na sejmikach
i sejmach? |
• znaczenie sejmików • przebieg obrad sejmików ziemskich • uczestnictwo przedstawicieli sejmików w roli posłów
na sejmie walnym • miejsca zwoływania sejmów |
|
|
|
• ocenia
stosunek szlachty do udziału w sejmikach ziemskich i sejmie walnym • tłumaczy,
dlaczego sejmiki odbywały się najczęściej w kościołach • omawia
sposób głosowania na posłów podczas obrad sejmiku ziemskiego • przedstawia zastosowanie rugów poselskich |
• wymienia miejsca obrad sejmu oraz uzasadnia
przyczynę określonej lokalizacji • wyjaśnia, dlaczego szlachta uważała, że ustrój
Rzeczypospolitej jest doskonały |
|||||
2. Rozwój gospodarczy Polski |
• zasady funkcjonowania folwarku pańszczyźnianego • życie codzienne mieszkańców polskiej wsi w XVI–XVIII w. • rola Gdańska • zmiany w handlu europejskim w XVI w. |
• poprawnie posługuje
się terminami: folwark, pańszczyzna • wskazuje na mapie
główne ośrodki handlowe na ziemiach polskich • określa rolę Gdańska
w rozwoju handlu morskiego |
• wymienia
produkty eksportowane z Polski • podaje
nazwy towarów importowanych do Polski w XV– XVII w. • wyjaśnia
znaczenie Gdańska dla wymiany towarowej między Polską a Europą Zachodnią • omawia funkcjonowanie
folwarku pańszczyźnianego |
• wymienia przyczyny
rozwoju folwarków pańszczyźnianych • charakteryzuje pozycję gospodarczą Gdańska oraz jego mieszkańców |
• ocenia
wpływ rozwoju gospodarczego Polski • omawia
propozycje reform społeczno-gospodarczych Jana z Ludziska oraz arian |
• porównuje drogi rozwoju Europy Wschodniej i Europy Zachodniej
dostrzegając genezę współczesnych różnic w rozwoju gospodarczym Europy
wschodniej i zachodniej w XVI w. |
|||||
3. Czasy Zygmunta Starego |
• funkcjonowanie unii polsko-litewskiej w czasach Jagiellonów • polityka dynastyczna Jagiellonów • panowanie Zygmunta Starego • przyczyny i znaczenie hołdu pruskiego |
• wskazuje na mapie państwa, w których na przełomie XV • lokalizuje na mapie kraje, • podaje najważniejsze wydarzenia z wojny |
• podaje wydarzenia związane z latami: 1515 r., 1525
r. •
charakteryzuje sytuację międzynarodową Polski • wyjaśnia
przyczyny |
• wskazuje na mapie ziemie utracone w XVI w. przez
Wielkie Księstwo Litewskie na rzecz Moskwy • wyjaśnia
przyczyny podpisania porozumienia jagiellońsko- • przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki konfliktu z Moskwą |
• ocenia
znaczenie hołdu pruskiego dla sytuacji międzynarodowej Polski • ocenia
wpływ rządów Zygmunta Starego na umocnienie międzynarodowej pozycji państwa
polskiego |
• dokonuje bilansu
rządów Zygmunta Starego na szerokim tle sytuacji międzynarodowej |
|||||
4. Rzeczpospolita Obojga Narodów |
• panowanie Zygmunta Augusta • pierwsza wojna • początki polskiej floty • unia polsko-litewska • powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów • skutki unii lubelskiej |
• poprawnie posługuje się terminami: unia realna i unia personalna • wymienia postanowienia unii lubelskiej • lokalizuje na mapie tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziemie
Korony |
• podaje wydarzenia
związane z latami: • wyjaśnia
przyczyny • wskazuje na mapie Carstwo Rosyjskie, ziemie włączone na mocy unii
lubelskiej do Korony |
• wymienia przyczyny • określa konsekwencje
zawarcia unii lubelskiej • przedstawia
stanowisko zwolenników unii realnej Polski i Litwy • podaje argumenty przeciwników zawarcia unii polsko-litewskiej |
•
charakteryzuje ustrój, podział administracyjny, obszar oraz zróżnicowanie
narodowościowe i religijne Rzeczypospolitej Obojga Narodów • ocenia panowanie Zygmunta Augusta |
|
|||||
5. Kultura polskiego
odrodzenia |
• wpływ sytuacji gospodarczej • oddziaływanie włoskiego renesansu na rozwój
odrodzenia na terenach Rzeczypospolitej • najwybitniejsze polskie dzieła renesansowe |
• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego,
Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Mikołaja Kopernika • podaje główne cechy kultury polskiego odrodzenia |
• przedstawia dokonania postaci: Macieja • uzasadnia,
dlaczego • wskazuje
wpływy włoskiego renesansu • wymienia przykładowe
dzieła sztuki renesansowej w Polsce oraz w swoim regionie |
• wymienia
przedstawicieli polskiego renesansu i omawia ich największe osiągnięcia • omawia
cechy architektury renesansu na przykładzie zabytków • charakteryzuje literaturę polskiego odrodzenia i jej znaczenie dla
rozwoju języka polskiego • omawia rozwój szkolnictwa w czasach odrodzenia |
• wyjaśnia, w
jaki sposób działalność królowej Bony przyczyniła się do rozwoju polskiej
gospodarki • tłumaczy
znaczenie ogłoszenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika i porównuje
ją • wskazuje
renesansowe elementy krakowskiego Wawelu • wymienia
kolekcję arrasów Zygmunta Augusta jako przykład sztuki renesansowej |
|
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Gdzie pochowano Mikołaja
Kopernika? |
• badania historyków • odkrycie krypty • znalezienie miejsca pochówku Mikołaja Kopernika |
|
|
|
• wymienia
hipotezy dotyczące miejsca pochówku Mikołaja Kopernika • tłumaczy,
dlaczego podczas II wojny światowej Niemcy interesowali się poszukiwaniami
grobu Mikołaja Kopernika • wyjaśnia udział bibliologów |
• omawia
zasady współpracy historyków, archeologów, kryminologów |
|||||
6. Kraj wielu wyznań |
• wieloreligijna tradycja
państwa Jagiellonów • rozwój protestantyzmu • szkolnictwo protestanckie • bracia polscy i zasady ich wiary • realizacja uchwał soboru trydenckiego w Rzeczypospolitej • działalność Piotra Skargi • unia brzeska i jej skutki • konfederacja warszawska i jej znaczenie • terytorialne rozmieszczenie grup wyznaniowych w
Rzeczypospolitej |
• poprawnie posługuje się terminami: bracia polscy, konfederacja,
grekokatolicy • wyjaśnia, kim byli arianie |
• wymienia wydarzenia związane z latami: 1570 r.,
1573 r., • przedstawia
dokonania postaci: Jana Łaskiego, Faustyna Socyna, Piotra Skargi, Stanisława
Hozjusza • wskazuje tereny zamieszkałe przez katolików, prawosławnych, luteran, kalwinistów i arian |
• wymienia
wydarzenia związane z latami: • charakteryzuje rozwój kontrreformacji w Polsce • przedstawia postanowienia ugody
sandomierskiej i konfederacji warszawskiej • ocenia
znaczenie konfederacji warszawskiej dla sytuacji protestantów w
Rzeczypospolitej |
• tłumaczy, w
jaki sposób reformacja wpłynęła na rozwój kultury polskiej • omawia
wkład arian w rozwój nauki i szkolnictwa • porównuje przebieg reformacji i kontrreformacji w Europie Zachodniej
z działalnością tych ruchów na ziemiach polskich • wyjaśnia, dlaczego poglądy braci polskich zostały
uznane za zbyt radykalne i były zwalczane przez przedstawicieli innych wyznań
|
|
|||||
7. Pierwsi królowie elekcyjni |
• przebieg i skutki pierwszego bezkrólewia • elekcja i ucieczka Henryka Walezego • okoliczności wyboru na króla Stefana Batorego • wojna o Inflanty |
• wymienia wydarzenia
związane z latami: 1572 r., 1573 r. • poprawnie posługuje się terminami: konfederacja, interreks, sejm
elekcyjny, sejm koronacyjny, artykuły henrykowskie |
• podaje wydarzenia związane z latami:1575 r., 1577
r., 1582 r.
• poprawnie posługuje
się terminami: sejm konwokacyjny piechota wybraniecka, pacta conventa • przedstawia dokonania postaci: Jakuba Uchańskiego,
Henryka Walezego, Anny Jagiellonki, Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego • wskazuje na
mapie: Inflanty, Połock, Psków, Smoleńsk • omawia okoliczności pierwszych wolnych elekcji |
• wymienia pierwszych
królów elekcyjnych i charakteryzuje ich panowanie • omawia główne założenia artykułów henrykowskich oraz dokumentu pacta conventa • przedstawia
znaczenie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta |
• ocenia rolę
Jana Zamoyskiego w elekcji Stefana Batorego na króla Polski • określa
wpływ pierwszych wolnych elekcji na ukształtowanie
ustroju Rzeczypospolitej •
charakteryzuje przebieg • ocenia panowanie Stefana Batorego |
|
|||||
Rozdział VI: Wiek wojen |
|||||||||||
1. Angielska monarchia parlamentarna |
• rządy Tudorów w Anglii • przyczyny konfliktu między angielskim królem a
parlamentem • przebieg i skutki wojny domowej w Anglii • rola Olivera Cromwella • podbój Irlandii, uzależnienie Szkocji |
• poprawnie posługuje się terminami: gentry, purytanie, rojaliści,
restauracja monarchii • podaje co najmniej jedną przyczynę wojny domowej • rozumie pojęcie monarchii parlamentarnej |
• wymienia wydarzenia związane z latami: • przedstawia
dokonania postaci: Henryka VIII, Elżbiety I, Karola I, Olivera Cromwella,
Karola II Stuarta, Wilhelma Orańskiego • charakteryzuje ustrój monarchii parlamentarnej |
• podaje rok uchwalenia
Aktu Nawigacyjnego – 1651 • podaje
przyczyny konfliktu króla Karola I • wymienia
przedstawicieli zasiadających w angielskiej Izbie Gmin oraz w Izbie Lordów • omawia przyczyny wojny domowej w Anglii |
• ocenia
dokonania Olivera Cromwella dla ukształtowania się monarchii parlamentarnej • wyjaśnia,
kim byli ojcowie pielgrzymi i podaje, jakie święto upamiętnia ich przybycie
do Ameryki • określa
skutki uchwalenia Aktu nawigacyjnego • przedstawia
kolejne etapy kształtowania się angielskiej monarchii parlamentarnej |
|
|||||
2. Monarchia absolutna we Francji |
• wojna trzydziestoletnia • rola kardynała Richelieu w kształtowaniu monarchii absolutnej • ustrój monarchii absolutnej pod panowaniem Ludwika XIV • merkantylizm i jego znaczenie dla gospodarki
Francji • wpływ władzy absolutnej na rozwój nauki, kultury |
• poprawnie posługuje się terminami: monarchia absolutna, merkantylizm • definiuje pojęcie monarchii absolutnej • wymienia co najmniej jedną cechę gospodarki merkantylistycznej |
• przedstawia dokonania co najmniej trzech z wymieniowych postaci: Ludwika XIV, Armanda Richelieu,
Jeana Baptiste’a Colberta, Moliera, Pierre’a Corneille’a, Jeana Baptiste’a Racine’a • omawia
rządy absolutne na przykładzie panowania Ludwika XIV • podaje
przykładowe osiągnięcia kultury |
• wymienia działania kardynała Richelieu, które
doprowadziły do stworzenia we Francji monarchii absolutnej • określa
stosunek Ludwika XIV • wyjaśnia,
jaką rolę • podaje zasady
funkcjonowania merkantylizmu |
• omawia
rozwój gospodarczy we Francji • porównuje
monarchię absolutną z monarchią parlamentarną •
charakteryzuje rozwój kultury i sztuki za panowania Ludwika XIV |
|
|||||
3. Początki rządów Wazów |
• panowanie Zygmunta III Wazy • polityka wewnętrzna • wojny polsko- w pierwszej połowie XVII w. • rola husarii w wojnach |
• poprawnie posługuje się terminami: rokosz, husaria • podaje co
najmniej jedną przyczynę konfliktu Zygmunta III ze szlachtą • wymienia przynajmniej jedną przyczynę i jeden
skutek wojen polsko- |
• podaje wydarzenia związane z datą: 1605 r., 1627
r., 1629 r. • przedstawia
dokonania postaci: Zygmunta III Wazy, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jana Karola
Chodkiewicza, Stanisława Koniecpolskiego • wskazuje na
mapie tereny, na których toczyły się walki w czasie wojen polsko-szwedzkich |
• omawia okoliczności
wyboru Zygmunta III Wazy na króla Polski • wskazuje pokrewieństwo Zygmunta III Wazy • wymienia
przyczyny |
• ocenia
politykę zagraniczną i wewnętrzną Zygmunta III Wazy • przedstawia
sytuację innowierców oraz wpływy jezuitów w państwie rządzonym przez Zygmunta
III Wazę • opisuje uzbrojenie husarii |
|
|||||
4. Konflikt z Rosją |
• walki o tron w Rosji • wojna z Rosją • sytuacja na Zaporożu • wojny z Turcją |
• wymienia co
najmniej po jednej przyczynie wojen prowadzonych w pierwszej połowie XVII w.
z Rosją • poprawnie
posługuje się terminami: dymitriady, Kozacy,
kozaczyzna • wyjaśnia
wydarzenia związane z latami: 1610 r., 1620 r. |
• poprawnie posługuje się terminami: Dzikie Pola,
porohy, Zaporoże, ataman, sicz • wyjaśnia wydarzenia związane z latami: 1612 r, 1634 r. • przedstawia dokonania postaci: Borysa Godunowa, Wasyla Szujskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza • omawia sytuację Kozaków zamieszkujących Zaporoże • wskazuje na mapie Smoleńsk, Moskwę, Zaporoże |
• opisuje przebieg i skutki walk o tron moskiewski • omawia przyczyny oraz przebieg wojen z Turcją • wymienia korzyści |
• charakteryzuje rolę hetmanów Stanisława Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza w bitwach pod Kłuszynem,
Cecorą i Chocimiem • przedstawia
sytuację militarną Rzeczypospolitej |
|
|||||
5. Powstanie kozackie |
• pozycja Kozaków w Rzeczypospolitej • powstanie Chmielnickiego • interwencja rosyjska • skutki wojny domowej |
• wymienia co
najmniej jedną przyczynę powstania kozackiego • wskazuje na
mapie zasięg powstania Chmielnickiego • wie, kim był i czym zasłynął Bohdan Chmielnicki |
• wymienia wydarzenia związane z latami: • przedstawia
dokonania postaci: Władysława IV, Jana Kazimierza, Bohdana Chmielnickiego, Tuhaj-beja, Jeremiego Wiśniowieckiego • omawia
pozycję społeczną i polityczną Kozaków w Rzeczypospolitej • przedstawia skutki powstania Chmielnickiego |
• wymienia wydarzenia związane z latami: • charakteryzuje
sytuację Kozaków na Ukrainie • podaje przyczyny, przebieg i skutki wybuchu powstań kozackich • wymienia postanowienia rozejmu zawartego w Hadziaczu • wskazuje na mapie
ziemie przyłączone do Rosji na mocy pokoju wieczystego z 1686 r. |
• omawia rolę
Tatarów • przedstawia
zróżnicowanie religijne • porównuje
uzbrojenie wojska zaporoskiego |
|
|||||
6. Potop szwedzki |
• przyczyny i przebieg potopu szwedzkiego • przyczyny zwycięstw Szwedów • wojna partyzancka • śluby lwowskie Jana Kazimierza • uniezależnienie Prus • pokój w Oliwie |
• podaje wydarzenia związane z latami: 1655 r., 1656
r., 1660 r. • wskazuje na
mapie miejsca najważniejszych bitew potopu szwedzkiego |
• przedstawia
dokonania postaci: Karola Gustawa, Hieronima Radziejowskiego, Janusza
Radziwiłła, Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego, Jerzego Rakoczego • wymienia
przyczyny |
• przedstawia
okoliczności najazdu Szwedów • omawia kolejne etapy potopu szwedzkiego • wyjaśnia znaczenie podpisania traktatów welawsko-bydgoskich |
• określa
znaczenie ataku Szwedów na klasztor jasnogórski dla przebiegu wojny
polsko-szwedzkiej • ocenia
postawę króla Jana Kazimierza podczas konfliktu polsko- |
|
|||||
7. Kryzys Rzeczypospolitej |
• konflikt polsko-turecki w drugiej połowie • wojna domowa w Rzeczypospolitej • panowanie Jana III Sobieskiego • odsiecz wiedeńska • kryzys ustroju Rzeczypospolitej • wygnanie arian |
• podaje wydarzenia
związane z latami: 1673 r., 1683 r., 1699 r. • poprawnie posługuje
się terminami: abdykować, Święta Liga, liberum
veto |
• przedstawia
dokonania postaci: Jerzego Lubomirskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego,
Jana Sobieskiego, Marii Kazimiery, Władysława Sicińskiego • lokalizuje
na mapie miejsca bitew w czasie wojen Polski z Turcją • wskazuje
przyczyny wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w. • omawia znaczenie bitwy pod Wiedniem z 1683 r. |
• charakteryzuje politykę dynastyczną Jana Kazimierza i wskazuje
przyczyny jego abdykacji • omawia przebieg bitwy pod Chocimiem w 1673 r. • przedstawia przyczyny, przebieg i skutki odsieczy wiedeńskiej |
• opisuje
okoliczności elekcji Jana III Sobieskiego • wyjaśnia,
na czym polegał kryzys Rzeczypospolitej • ocenia
znaczenie zastosowania liberum veto w celu zerwania sejmu |
|
|||||
Tajemnice sprzed wieków – Kto zwyciężył pod Wiedniem?
|
• spory historyków dotyczące odsieczy wiedeńskiej • przygotowania do wyprawy wojska polskiego pod Wiedeń • przebieg bitwy z armią turecką • Jan III Sobieski zwycięzcą pod Wiedniem • echa sukcesu wojsk Jana III Sobieskiego |
|
|
|
• wymienia
dowódców biorących udział w bitwie • wyjaśnia
przyczyny niezadowolenia cesarza Austrii z triumfu Jana III Sobieskiego • omawia przygotowania armii polskiej do wyprawy pod Wiedeń |
|
|||||
8. Kultura baroku |
• idee kultury barokowej • wzorce architektury epoki baroku – kościół i pałac w Wersalu • wybitni twórcy literatury baroku • dzieła sztuki barokowej • porównanie kultury • sarmatyzm |
• poprawnie posługuje się terminami: barok, makaronizmy, portret trumienny,
sarmatyzm • omawia cechy charakterystyczne dla architektury epoki baroku |
• przedstawia dokonania co najmniej pięciu • wskazuje
kościół Il Gesú i Wersal
jako wzorcowe budowle w stylu barokowym • omawia cechy charakterystyczne sztuki barokowej w Polsce (z
uwzględnieniem swojego regionu) |
• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby barokowej • omawia tematykę dominującą w malarstwie • charakteryzuje polską literaturę barokową |
• wskazuje związek sztuki barokowej z kontrreformacją • przedstawia
cechy charakterystyczne kultury sarmackiej • opisuje typowy strój polskiej szlachty z XVII w. |
|
|||||
Autor: Zofia Heppner